Պատերազմի միջազգային իրավական կարգավորումը

1949 թվականի Ժնևի կոնվենցիաները, ներառյալ «Պատերազմի ժամանակ քաղաքացիական անձանց պաշտպանության մասին» Ժնևի կոնվենցիան և Ռազմագերիների հետ վարվելու Ժնևի կոնվենցիան, հիմնաքարային փաստաթղթեր են միջազգային մարդասիրական իրավունքում (ՄՄԻ):  Ահա այս կոնվենցիաների վերլուծությունը.

1. **Պատերազմի ժամանակ քաղաքացիական անձանց պաշտպանության մասին Ժնևի կոնվենցիա (GCIV):**
    – Նպատակը. Այս կոնվենցիան նպատակ ունի պաշտպանել քաղաքացիական անձանց զինված հակամարտությունների ժամանակ՝ սահմանելով նրանց վերաբերմունքի կանոններ և ապահովելով նրանց անհրաժեշտ խնամք և պաշտպանություն:
    – Հիմնական դրույթներ.
      – Քաղաքացիների նկատմամբ բռնության, ահաբեկման և հաշվեհարդարի արգելում:
      – Վիրավոր, հիվանդ և հղի քաղաքացիական անձանց պաշտպանություն, ներառյալ բժշկական օգնության և մարդասիրական օգնության հասանելիությունը:
      – Քաղաքացիական գույքի, կրոնական, մշակութային և բժշկական հաստատությունների երաշխիքներ:
      – Կոլեկտիվ պատժի և քաղաքացիական անձանց կամայական կալանավորման արգելում.
    – Նշանակություն. GCIV-ը սահմանում է զինված հակամարտությունների ժամանակ քաղաքացիական անձանց հիմնարար պաշտպանությունը՝ շեշտը դնելով մարտիկների և ոչ մարտիկների միջև տարբերության և ուժի կիրառման համաչափության սկզբունքի վրա:

2. **Ռազմագերիների հետ վարվելու մասին Ժնևի կոնվենցիա (GCIII):**
    – Նպատակը. Այս կոնվենցիան կարգավորում է զինված հակամարտությունների ժամանակ ռազմագերիների (գերիների) նկատմամբ վերաբերմունքը՝ ապահովելով նրանց նկատմամբ մարդասիրական վերաբերմունք և պաշտպանված բռնություններից:
    – Հիմնական դրույթներ.
      – Սահմանում, թե ով է որակվում որպես ռազմագերի և նրանց իրավունքները, ներառյալ մարդասիրական վերաբերմունքը, բժշկական օգնության հասանելիությունը և նրանց անձնական արժանապատվության հարգումը:
      – Գերիների նկատմամբ խոշտանգումների, անմարդկային վերաբերմունքի և հարկադրանքի արգելում:
      – Գերիների հարցաքննության, կալանավորման պայմանների և իրավական կարգավիճակի վերաբերյալ կանոնների սահմանում:
      – Ռազմական գործողությունների ավարտին ռազմագերիներին հայրենադարձելու պարտավորություն.
    – Նշանակություն. GCIII-ն էական պաշտպանություն է տրամադրում զինված հակամարտությունների ժամանակ գերի ընկած անձանց՝ ընդգծելով ռազմագերիների մարդասիրական վերաբերմունքը և նրանց օրինական իրավունքների և պաշտպանության իրավունքը:

Ընդհանուր առմամբ, այս կոնվենցիաները նշանակալից հանգրվան են միջազգային հումանիտար իրավունքի զարգացման գործում՝ սահմանելով առանցքային պաշտպանություն քաղաքացիական անձանց և մարտիկների համար զինված հակամարտությունների ժամանակ:  Դրանք արտացոլում են հումանիտար սկզբունքները պահպանելու և պատերազմի մարդկային արժեքը մեղմելու միջազգային հանրության հանձնառությունը: