Ի՞նչն է առաջացնում այն երևույթը, երբ տարբեր ջրեր հանդիպում են, բայց չեն խառնվում և այդպիսով ստեղծում ուղիղ գիծ, որը չի ճեղքվում, նույնիսկ երբ նավերն անցնում են դրա վրայով:
Նախ, ջրերը խառնվում են:
Թվում է, թե ինչ-որ հստակ սահման կա երկու մարմինների միջև: Մի կողմից դուք ունեք պղտոր քաղցրահամ գետի ջուր, իսկ մյուս կողմից՝ օվկիանոսի մաքուր աղի ջուր: Այնուամենայնիվ, խառնումը պետք է տեղի ունենա… եթե դա չլիներ, ապա գետի ջուրը անորոշ ժամանակով դուրս կմղի օվկիանոսի սահմանը: Դա այդպես չէ, սակայն սահմանը համեմատաբար կայուն է:
Քանի որ մաքուր աղի և պղտոր քաղցրահամ ջրի սահմանը կայուն է, մենք գիտենք դրա խառնման արագությունը, ջրի հատման արագությունը այդ սահմանի վրայով: Այն հավասար է գետի ելքին։ Ֆրեյզեր գետը, ինչպես պատկերված է նկարում, յուրաքանչյուր վայրկյանում միջինում 3475 մ³ ջուր է թողնում: Դա այն ջրի քանակն է, որն անցնում է այդ քաղցր/աղի սահմանը ամեն վայրկյան:
Երբ ջուրն անցնում է այդ սահմանը աղի դառնալու համար, այն հանկարծ շատ պարզ է դառնում, ինչի պատճառով էլ սահմանը կարծես գոյություն ունի կեղտոտ և մաքուր ջրերի միջև: Բայց հիմա մենք գալիս ենք հարցի իրական էությանը. ինչո՞ւ, երբ պղտոր քաղցրահամ ջուրը «հատում է սահմանը», խառնվելով աղի է դառնում, հանկարծ դադարում է պղտոր լինել:
Դե, այդ պղտորությունը կախված նստվածքներից է՝ տիղմն ու կավը, որոնք տանում են ջուրը։ Աղի իոնները, սակայն, կապվում են կասեցված մասնիկների հետ և առաջացնում նրանց կուտակում, դրանք կպչում են իրար, ինչի հետևանքով դրանք դառնում են ավելի ծանր և սուզվում դեպի օվկիանոսի հատակը… այսինքն՝ նստվածք դուրս գալիս համակարգից: Այսպիսով, երբ ջուրը վերցնում է աղը, նստվածքները սկսում են կպչել (մի գործընթաց, որը կոչվում է ֆլոկուլյացիա) և դուրս է գալիս՝ ջուրը դարձնելով մաքուր:
Ամփոփելու համար նշեմ, որ այն, ինչ ակնկալում են, որ անթափանց սահման կլինի երկու տարբեր ջրային մարմինների միջև, իրականում շատ կտրուկ սահմանված խառնման գոտի է, որտեղ թարմ նստվածքով հարուստ ջուրը հավաքում է աղի իոններ, ինչը հանգեցնում է նստվածքի դուրս գալուն, և որտեղ (կայունի համար սահման) խառնման արագությունը հավասար է գետի ելքին:
Քեթրին Աղաջանյան 